Lá lách là gì?
Lá lách là một cơ quan nhỏ nằm bên trong lồng xương sườn bên trái, ngay phía trên dạ dày của bạn.
Ở người lớn, lá lách có kích thước bằng quả bơ. Lá lách là một phần của hệ bạch huyết (là một phần của hệ thống miễn dịch của bạn). Lá lách thực hiện một số công việc quan trọng để giữ cho cơ thể bạn khỏe mạnh.
Nhiều tình trạng, bệnh tật, rối loạn và chấn thương khác nhau ảnh hưởng đến hoạt động của lá lách. Các bác sĩ thường điều trị tình trạng hoặc căn bệnh gây ra vấn đề về lá lách. Nếu cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định cắt bỏ lá lách của bạn trong một thủ thuật gọi là cắt lá lách.
Lá lách gồm những bộ phận nào?
Lách có hình dạng giống một tháp ba mặt với ba bờ, một đáy và một đỉnh.
Các mặt của lách bao gồm mặt hoành, mặt dạ dày và mặt thận. Đáy của lách được gọi là mặt kết tràng, nơi mà mặt dạ dày, mặt thận và đáy của lách được coi là một phần chung gọi là mặt tạng.
Trên các bờ của lách, có bờ trước, còn được gọi là bờ trên, có nhiều khía và có thể cảm nhận được khi lách phình to. Điều này giúp chúng ta phân biệt lách với các cơ quan khác trong quá trình khám lách.
Ở phần sau, gần bờ dưới của mặt dạ dày, có một rốn lách chứa cuống lách với các mạch máu tới và từ lách. Rốn lách kết nối với dạ dày thông qua mạc nối vị lách và kết nối với đuôi tụy thông qua mạc nối tụy – lách.
Lách của người trưởng thành khỏe mạnh có chiều dài từ khoảng 7 cm đến 14 cm và trọng lượng từ 150 gram đến 200 gram.
Lách bao gồm hai loại mô: Mô chống đỡ và nhu mô lách. Mô chống đỡ bao gồm vỏ xơ, bè xơ và dây xơ. Nhu mô lách bao gồm tủy trắng và tủy đỏ.
Tủy trắng
Tủy trắng bao gồm mô võng và các tế bào trong lỗ lưới. Tủy trắng chiếm khoảng 1/5 trọng lượng của lách. Nó bao gồm các tế bào bạch huyết bao quanh các động mạch (gọi là bao bạch huyết) và có một số nơi chứa tế bào bạch huyết dưới dạng nang bạch huyết.
Tủy trắng được chia thành ba vùng: Vùng quanh động mạch tập trung lympho bào T, vùng trung tâm sinh sản tập trung tế bào lympho B và vùng rìa chuyển tiếp giữa tủy trắng và tủy đỏ, chứa nhiều đại thực bào, tương bào và lympho bao.
Tủy đỏ
Tủy đỏ bao gồm dây Billroth, một khối xốp mô võng. Trong tủy đỏ có hồng cầu, bạch cầu hạt, tiểu cầu, lympho bào, tương bào và đại thực bào. Xoang tĩnh mạch của lách có cấu trúc xoang và có thành mao mạch được bao phủ bởi một lớp tế bào nội mô không liên tục, xếp song song. Bên ngoài lớp tế bào nội mô là các sợi võng.
Chức năng của lá lách
Lá lách có vai trò quan trọng trong nhiều quá trình của cơ thể, bao gồm:
- Lưu trữ máu.
- Lọc máu bằng cách loại bỏ chất thải tế bào và loại bỏ các tế bào máu cũ hoặc bị hư hỏng.
- Tạo ra các tế bào bạch cầu và kháng thể giúp bạn chống lại nhiễm trùng.
- Duy trì mức chất lỏng trong cơ thể bạn.
- Sản xuất kháng thể bảo vệ bạn khỏi bị nhiễm trùng.
Các tình trạng bệnh lý liên quan tới lá lách
Nhiều rối loạn, tình trạng, chấn thương và bệnh tật có thể gây ra vấn đề ở lá lách. Những vấn đề này bao gồm:
Lá lách to
Một số tình trạng có thể khiến lá lách sưng lên và trở nên quá to. Lá lách to có thể gây đau và cảm giác no khó chịu, ngay cả khi bạn chưa ăn nhiều. Lách to là một tình trạng nguy hiểm vì lá lách có thể bị vỡ (rách) hoặc chảy máu. Lách có thể to ra do:
- Ung thư máu: chẳng hạn như bệnh bạch cầu và ung thư hạch Hodgkin, và ung thư ở các bộ phận khác của cơ thể di căn (lan rộng) đến lá lách.
- Cục máu đông ở lá lách hoặc gan.
- Một số loại thiếu máu: bao gồm thiếu máu tán huyết.
- Xơ nang (CF).
- Nhiễm trùng: bao gồm bệnh bạch cầu đơn nhân (mono), giang mai, sốt rét và viêm nội tâm mạc (nhiễm trùng màng tim).
- Các vấn đề về gan, bao gồm cả xơ gan.
- Rối loạn chuyển hóa di truyền, chẳng hạn như bệnh Gaucher.
- Các bệnh viêm, bao gồm bệnh sarcoidosis.
- Rối loạn protein như bệnh amyloidosis.
Suy chức năng lá lách
Tình trạng này xảy ra khi lá lách của bạn không hoạt động như bình thường. Nó có thể phản ứng thái quá (cường lách) và phá hủy các tế bào hồng cầu khỏe mạnh.
Phá hủy quá nhiều tế bào máu có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và dẫn đến bầm tím và chảy máu. Suy chức năng lách có thể là kết quả của:
- Một tai nạn hoặc chấn thương làm tổn thương lá lách.
- Bệnh Celiac.
- Bệnh hồng cầu hình liềm.
Lá lách bị hư hỏng hoặc vỡ
Lá lách của bạn có thể bị vỡ (rách) do chấn thương và chấn thương.
Tai nạn ô tô và những cú đánh vào vùng bụng (bụng) là những nguyên nhân phổ biến gây tổn thương lá lách. Chấn thương đe dọa tính mạng này có thể gây chảy máu nội bộ nghiêm trọng.
Các triệu chứng của lá lách bị vỡ bao gồm:
- Nhịp tim nhanh.
- Buồn nôn.
- Chóng mặt.
- Đau dưới xương sườn bên trái.
Làm thế nào giữ cho lá lách khỏe mạnh?
Để lá lách, hệ bạch huyết và hệ miễn dịch hoạt động tốt, bạn nên uống nhiều nước, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng khỏe mạnh.
Ăn một chế độ ăn uống cân bằng với nhiều trái cây và rau quả. Bằng cách giữ sức khỏe, bạn sẽ giúp hệ thống miễn dịch bảo vệ bạn khỏi nhiễm trùng và bệnh tật.
Con người có thể sống mà không có lá lách?
Mặc dù lá lách thực hiện nhiều công việc quan trọng trong cơ thể nhưng vẫn có thể sống mà không cần đến lá lách. Các bác sĩ gọi tình trạng này là cắt lách hoặc sống không có lá lách.
Hiếm khi có một số người sinh ra không có lá lách. Đôi khi, các bác sĩ thực hiện phẫu thuật cắt bỏ lá lách (cắt lách) vì nó bị tổn thương hoặc bị bệnh. Nếu không có lá lách, gan sẽ đảm nhận nhiều nhiệm vụ của lá lách.
Cắt lách cũng là phương pháp điều trị các loại giảm tiểu cầu khác nhau, bao gồm giảm tiểu cầu miễn dịch (ITP). Những rối loạn này gây ra mức tiểu cầu thấp trong cơ thể. Tiểu cầu là các tế bào máu giúp đông máu khi bị chấn thương chảy máu.
Các biến chứng khi lá lách bị hỏng hoặc bị thiếu là gì?
Những người sống không có lá lách có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Nếu lá lách bị thiếu hoặc bị tổn thương, cơ thể sẽ khó bảo vệ mình khỏi vi khuẩn và virus hơn. Những người mắc các bệnh khác ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch (chẳng hạn như ung thư hoặc HIV ) có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn.
Nếu bạn đang sống mà không có lá lách hoặc lá lách của bạn không hoạt động như bình thường, hãy nói chuyện với bác sĩ càng sớm càng tốt.
Bạn nên cập nhật thông tin tiêm chủng để giúp bảo vệ bạn khỏi bị bệnh. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng thuốc kháng sinh hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm trùng do vi khuẩn. Điều này có thể quan trọng nếu bạn cũng mắc một tình trạng khác ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch.
Hãy gọi cho bác sĩ nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của lá lách to hoặc vỡ, bao gồm:
- Cảm giác no sớm (cảm giác no chỉ sau khi ăn một chút).
- Bầm tím hoặc chảy máu không rõ nguyên nhân.
- Đau dưới lồng ngực trái hoặc đau khi bạn chạm vào vùng đó.
